نظریۀ اجتماعی کلاسیک مقدمه‌ای بر اندیشۀ مارکس، وبر، دورکیم، زیمل
Classical Social Theory
این کتاب به بررسی نظریات کلاسیک جامعه‌شناسی دربارۀ ساختار اجتماعی، نظم اجتماعی و تغییر اجتماعی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این نظریات همچنان در فهم دنیای امروز کاربردی هستند.
توضیحات
آیا برای فهم جامعه و نظام اجتماعی در دنیای امروز، همچنان به شناخت آرای متفکران کلاسیک جامعه‌شناسی نیاز است؟ چرا هنوز نظریات کسانی که بیش از یک قرن پیش، در دنیایی سراسر متفاوت از اکنون می‌زیستند، خوانده می‌شود؟ این نظریات تنها ارزش تاریخی دارند یا همچنان کارکرد خود را حفظ کرده‌اند؟ چنین سوالاتی ممکن است برای هریک از ما در هنگام مواجهه با آثار متفکران کلاسیک پیش بیاید. یان کرایب، نویسندۀ کتاب «نظریۀ اجتماعی کلاسیک» در این کتاب به طرزی قانع‌کننده ارزش بررسی آرای اندیشمندان کلاسیکی مانند مارکس، وبر، دورکیم و زیمل را همراه با موردتوجه قرار دادن پرسش‌های عام‌تر و امروزی‌تر جامعه‌شناسی نشان می‌دهد. او بااستفاده از به‌دست‌دادن گزارشی از ایده‌های کلیدی نظریۀ اجتماعی کلاسیک، مناسبات کنونی، اهمیت ماندگار آن-ها و سهمی را که می‌توانند در فهم مسائل معاصر ایفا کنند، به مخاطب نشان می‌دهد. کرایب بر این باور تأکید دارد که نظریۀ اجتماعی کلاسیک به شیوۀ تفکر ما دربارۀ جهان اجتماعی وارد شده است، چه به آن آگاه باشیم، چه نباشیم. نویسنده در بخشی از کتاب دربارۀ هدف آن، ضمن برشمردن و پاسخگویی به برخی انتقاداتی که مطالعۀ اندیشمندان کلاسیک را صرفاً دارای اهمیت تاریخی و بی‌پیوند با عصر حاضر می‌دانند، تلاش می‌کند اهمیت بسیار بالای آن‌ها را برای اکنون نشان بدهد. او معتقد است نظریه‌های جدید غالباً بازتولید همان ایده‌های قدیمی هستند، حال یا به صورت ناقص یا در لباسی مبدل. کتاب «نظریۀ اجتماعی کلاسیک» به سه بخش تقسیم می‌شود: روش‌شناسی (شیوه‌های تفکر دربارۀ تفکر و توضیح خودِ مفهوم نظریه)، مفاهیم ساختارهای اجتماعی (در پاسخ به پرسش «جامعه چیست؟») و ماهیت تغییر اجتماعی و تحول تاریخی.
یان کرایب (2002-1945) روان‌درمانگر و استاد جامعه‌شناسی دانشگاه اسکس بود. او به ترکیب جامعه‌شناسی و روانکاوی گرایش داشت که از علاقه‌اش به روانکاوی ناشی می‌شد. از دیگر زمینه‌های درسی او فلسفۀ علوم اجتماعی، نظریۀ اجتماعی، روانشناسی اجتماعی و جامعه‌شناسی مرگ و مردن بود. او در دوران تدریسش به یکی از چهره‌های بین‌المللی در حوزۀ جامعه‌شناسی بدل گشت. کتاب «نظریۀ جامعه‌شناسی کلاسیک»، دومین کتابی است که از وی به فارسی ترجمه شده است. اولین کتاب او که به فارسی ترجمه شد، کتاب «نظریۀ اجتماعی مدرن» بود که می‌توان آن را مکمل این کتاب دانست. این کتاب اولین بار در بهار 1382 با ترجمۀ شهناز مسمی‌پرست توسط انتشارات آگاه منتشر و تا سال 1401 به چاپ هفدهم رسید. همانطور که کرایب در بخشی دربارۀ هدف کتاب آورده است، این کتاب مقدمه‌ایست بر نظریه‌پردازان اجتماعی کلاسیک که در وهلۀ اول یعنی کارل مارکس، امیل دورکیم، ماکس وبر و گئورگ زیمل. کتاب علاوه بر نظریات به زندگینامه و زمینه‌های اجتماعی این اندیشمندان نیز می‌پردازد و از ساختار موضوعی منظم کتاب به کتاب برای بررسی اندیشه‌های آنان استفاده می‌کند که باعث می‌شود خواننده بتواند نظر دقیقی به متن‌های کلیدی هر متفکر بیندازد و به شیوه‌ای روشن و صریح آن‌ها را تحلیل کند.
کتاب «نظريه‌ي اجتماعي كلاسيك» دارای سه بخش و پانزده فصل است. بخش‌های کتاب به‌ترتیب عبارت‌اند از «جامعه چیست و چگونه آن را مطالعه می‌کنیم؟»، «دریافت‌هایی از ساختار اجتماعی» و «تاریخ و تغيير اجتماعي». هر بخش داراي چهار فصل است كه هریک مربوط به آرای یکی از اندیشمندان مذکور دربارۀ موضوع موردبحث است. اين شيوه‌ي طرح ديدگاه دو امکان برای خواندن کتاب پیش روی مخاطب می‌گذارد: مخاطب هم می‌تواند با خواندن کتاب از ابتدا تا انتها برداشتی تطبیقی از اندیشۀ چهار اندیشمند به دست آورد و هم این امکان برایش فراهم است که با خواندن فصولی که در طول سه بخش به صورت جداگانه دربارۀ هر اندیشمند آورده شده، بر تحول نظریۀ یک اندیشمند خاص تمرکز کند. کتاب پیش از ورود به سه بخش اصلی، در دو فصل مقدماتی با نام‌های «موضوع چیست؟» و «شخصیت‌های اصلی و ایده‌های اصلی»، به ارائۀ توضیحاتی دربارۀ خود کتاب و زندگینامه و زمینه‌های اجتماعی و فکری این اندیشمندان می‌پردازد که دیدگاه مقدماتی مناسبی به خواننده می‌دهد. پس از پایان سه بخش اصلی کتاب، فصل پایانی با نام «نتیجه: چارچوب نظریۀ اجتماعی» قرار دارد که به بحث دربارۀ دوگانگی‌های نظریۀ اجتماعی، پیامدهای نادیده‌انگاری آن‌ها و در مجموع، دشواری‌های ضروری نظریۀ اجتماعی می‌پردازد. در پایان کتاب، قسمتی با نام «فهرست افراد مهم در کتاب» قرار دارد که در آن شرح مختصری از زندگانی و اندیشۀ دیگر متفکران مطرح در کتاب نیز ارائه شده است.
یان کرایب در فصل «موضوع چیست؟»، در قسمتی به نام «چگونه دربارۀ اندیشمندان تفکر کنیم؟» می‌نویسد: « [...] نظریۀ اجتماعی کلاسیک به شیوۀ تفکر خود ما دربارۀ مسائل وارد شده است، چه آن را بدانیم یا نه، چاره‌ای جز مشاهده از پشت عینکی که آن نظریه ساخته نداریم. اگر حوزه‌های خاص و مسائل خاصی را که شما را جذب می‌کند بررسی کنید، احتمالاً واکنشی غریزی خواهید یافت: یکی از رهیافت‌ها به روشنی آنچه را تابه‌حال فکر می‌کردید بیان می‌کند، یا شیوه‌ای را که با آن دربارۀ جامعه و روابط اجتماعی فکر می‌کنید بیان می‌کند. [...] ما هنوز کارهای نظریه-پردازان اجتماعی سدۀ هفدهم و هجدهم را می‌خوانیم، زیراکه چیزهایی از آنچه گفته‌اند، با تجربۀ ما و شناخت ما از جامعۀ معاصر مطابق است، و اگر ایده‌ها صرفاً نادرست بودند این‌همه مدت باقی نمی‌ماندند. هریک از اندیشمندانی که در این متن به بررسی‌اش می‌پردازیم، کم‌وبیش به‌قدر کفایت، جنبۀ اساسی از جامعه و حیات اجتماعی را درک می-کند؛ [...] برای این که کاملاً به تفکر دربارۀ جامعه بپردازیم، نیاز به فهمیدن و به طریقی توافق حاصل کردن با حقیقت رهیافت‌های دیگر داریم- ما نیاز به صرف وقت برای بررسی اندیشه‌های مخالف نظر خودمان و ایده‌هایمان داریم. بنابراین هرگاه که با متفکری که از همه بیشتر به تعصبات شما (به معنی پیش‌داوری‌ها، شیوه‌های غریزی تفکر شما دربارۀ جهان اجتماعی) نزدیک است، احساس راحتی کردید، باید به سوی بقیه بروید- اگر شجاعت دارید، با کسی که از همه بیشتر از تعصبات غریزی شما دور است بیاغازید. به این ترتیب هنگامی که این کتاب را به دست می‌گیرید، ابتدا خود را برای لذت بردن از کشف آنچه تابه‌حال می‌اندیشیدید، و یادگیری فکر کردن به آن آماده کنید، و به سپس برای تکلیف شاق تغییر ذهن و فکرتان آماده شوید.»
منابع:
- متن کتاب
- انتشارات آگاه دربارۀ نویسنده
- انتشارات آگاه
یان کرایب (2002-1945) روان‌درمانگر و استاد جامعه‌شناسی دانشگاه اسکس بود. او به ترکیب جامعه‌شناسی و روانکاوی گرایش داشت که از علاقه‌اش به روانکاوی ناشی می‌شد. از دیگر زمینه‌های درسی او فلسفۀ علوم اجتماعی، نظریۀ اجتماعی، روانشناسی اجتماعی و جامعه‌شناسی مرگ و مردن بود. او در دوران تدریسش به یکی از چهره‌های بین‌المللی در حوزۀ جامعه‌شناسی بدل گشت. کتاب «نظریۀ جامعه‌شناسی کلاسیک»، دومین کتابی است که از وی به فارسی ترجمه شده است. اولین کتاب او که به فارسی ترجمه شد، کتاب «نظریۀ اجتماعی مدرن» بود که می‌توان آن را مکمل این کتاب دانست. این کتاب اولین بار در بهار 1382 با ترجمۀ شهناز مسمی‌پرست توسط انتشارات آگاه منتشر و تا سال 1401 به چاپ هفدهم رسید. همانطور که کرایب در بخشی دربارۀ هدف کتاب آورده است، این کتاب مقدمه‌ایست بر نظریه‌پردازان اجتماعی کلاسیک که در وهلۀ اول یعنی کارل مارکس، امیل دورکیم، ماکس وبر و گئورگ زیمل. کتاب علاوه بر نظریات به زندگینامه و زمینه‌های اجتماعی این اندیشمندان نیز می‌پردازد و از ساختار موضوعی منظم کتاب به کتاب برای بررسی اندیشه‌های آنان استفاده می‌کند که باعث می‌شود خواننده بتواند نظر دقیقی به متن‌های کلیدی هر متفکر بیندازد و به شیوه‌ای روشن و صریح آن‌ها را تحلیل کند.
کتاب «نظريه‌ي اجتماعي كلاسيك» دارای سه بخش و پانزده فصل است. بخش‌های کتاب به‌ترتیب عبارت‌اند از «جامعه چیست و چگونه آن را مطالعه می‌کنیم؟»، «دریافت‌هایی از ساختار اجتماعی» و «تاریخ و تغيير اجتماعي». هر بخش داراي چهار فصل است كه هریک مربوط به آرای یکی از اندیشمندان مذکور دربارۀ موضوع موردبحث است. اين شيوه‌ي طرح ديدگاه دو امکان برای خواندن کتاب پیش روی مخاطب می‌گذارد: مخاطب هم می‌تواند با خواندن کتاب از ابتدا تا انتها برداشتی تطبیقی از اندیشۀ چهار اندیشمند به دست آورد و هم این امکان برایش فراهم است که با خواندن فصولی که در طول سه بخش به صورت جداگانه دربارۀ هر اندیشمند آورده شده، بر تحول نظریۀ یک اندیشمند خاص تمرکز کند. کتاب پیش از ورود به سه بخش اصلی، در دو فصل مقدماتی با نام‌های «موضوع چیست؟» و «شخصیت‌های اصلی و ایده‌های اصلی»، به ارائۀ توضیحاتی دربارۀ خود کتاب و زندگینامه و زمینه‌های اجتماعی و فکری این اندیشمندان می‌پردازد که دیدگاه مقدماتی مناسبی به خواننده می‌دهد. پس از پایان سه بخش اصلی کتاب، فصل پایانی با نام «نتیجه: چارچوب نظریۀ اجتماعی» قرار دارد که به بحث دربارۀ دوگانگی‌های نظریۀ اجتماعی، پیامدهای نادیده‌انگاری آن‌ها و در مجموع، دشواری‌های ضروری نظریۀ اجتماعی می‌پردازد. در پایان کتاب، قسمتی با نام «فهرست افراد مهم در کتاب» قرار دارد که در آن شرح مختصری از زندگانی و اندیشۀ دیگر متفکران مطرح در کتاب نیز ارائه شده است.
یان کرایب در فصل «موضوع چیست؟»، در قسمتی به نام «چگونه دربارۀ اندیشمندان تفکر کنیم؟» می‌نویسد: « [...] نظریۀ اجتماعی کلاسیک به شیوۀ تفکر خود ما دربارۀ مسائل وارد شده است، چه آن را بدانیم یا نه، چاره‌ای جز مشاهده از پشت عینکی که آن نظریه ساخته نداریم. اگر حوزه‌های خاص و مسائل خاصی را که شما را جذب می‌کند بررسی کنید، احتمالاً واکنشی غریزی خواهید یافت: یکی از رهیافت‌ها به روشنی آنچه را تابه‌حال فکر می‌کردید بیان می‌کند، یا شیوه‌ای را که با آن دربارۀ جامعه و روابط اجتماعی فکر می‌کنید بیان می‌کند. [...] ما هنوز کارهای نظریه-پردازان اجتماعی سدۀ هفدهم و هجدهم را می‌خوانیم، زیراکه چیزهایی از آنچه گفته‌اند، با تجربۀ ما و شناخت ما از جامعۀ معاصر مطابق است، و اگر ایده‌ها صرفاً نادرست بودند این‌همه مدت باقی نمی‌ماندند. هریک از اندیشمندانی که در این متن به بررسی‌اش می‌پردازیم، کم‌وبیش به‌قدر کفایت، جنبۀ اساسی از جامعه و حیات اجتماعی را درک می-کند؛ [...] برای این که کاملاً به تفکر دربارۀ جامعه بپردازیم، نیاز به فهمیدن و به طریقی توافق حاصل کردن با حقیقت رهیافت‌های دیگر داریم- ما نیاز به صرف وقت برای بررسی اندیشه‌های مخالف نظر خودمان و ایده‌هایمان داریم. بنابراین هرگاه که با متفکری که از همه بیشتر به تعصبات شما (به معنی پیش‌داوری‌ها، شیوه‌های غریزی تفکر شما دربارۀ جهان اجتماعی) نزدیک است، احساس راحتی کردید، باید به سوی بقیه بروید- اگر شجاعت دارید، با کسی که از همه بیشتر از تعصبات غریزی شما دور است بیاغازید. به این ترتیب هنگامی که این کتاب را به دست می‌گیرید، ابتدا خود را برای لذت بردن از کشف آنچه تابه‌حال می‌اندیشیدید، و یادگیری فکر کردن به آن آماده کنید، و به سپس برای تکلیف شاق تغییر ذهن و فکرتان آماده شوید.»
منابع:
- متن کتاب
- انتشارات آگاه دربارۀ نویسنده
- انتشارات آگاه
-
نگاهی به رشته
-
منابع
- کتاب
- مجله
- پروژه پژوهشی
نهادها
برنامه درسی
چندرسانه ای