مبانی جامعه‌شناسی

آموختن مبانی و اصول هر دانش را شاید بتوان مهم‌ترین و از سویی سخت‌ترین مرحلۀ فراگیری دانش به‌حساب آورد؛ چراکه دستیابی و تسلط به بخش‌های پیچیده و دشوار دانش، از رهگذر آموزش صحیح همین مبانی می‌گذرد. به همین دلیل است که بخش زیادی از تلاش‌های اساتید و متخصصان هر رشتۀ علمی، به تهیه و تنظیم مبانی و اصول آن رشته برای مبتدیان اختصاص می‌یابد تا امکان آشنایی و ورود صحیح و منطقی به آن رشتۀ علمی و اشاعۀ آن فراهم شود. کتاب «مبانی جامعه‌شناسی» بروس کوئن نیز جزو همین دسته از کتاب‌های مبانی قدیمی است. در بخش «سخن سمت» که در ابتدای «مبانی جامعه‌شناسی» آمده، کتاب حاوی مباحث عمومی جامعه‌شناسی برای درس «مبانی جامعه‌شناسی 1» معرفی شده است که البته علاوه بر جامعۀ دانشگاهی، سایر علاقه‌مندان نیز می‌توانند از آن استفاده کنند.

بروس کوئن جامعه‌شناس و عضو سابق هیأت علمی دانشگاه میشیگان‌استیت و دارای مدرک دکتری از همین موسسه است. او ریاست بخش‌های جامعه‌شناسی و عدالت کیفری مرکز C.W.Post دانشگاه لانگ آیلند را نیز برعهده داشته است. کوئن در این کتاب به دور از بحث‌های طولانی و حاشیه‌ای، موضوعات پایه‌ای جامعه‌شناسی را به صورتی منظم و ساده، در بخش‌های مختلف با حداقل صفحات تنظیم کرده است. علاوه بر آنکه هر فصل به صورت منظم و منطقی با مطالب به‌هم‌پیوسته و قسمت‌های مستقل شماره‌گذاری شده، تلاش شده با ذکر مثال‌هایی از جامعۀ کنونی و زندگی روزمره، انتقال و درک مطالب ساده‌تر و روشن‌تر شود. این کتاب در سال 1378 با ترجمۀ غلام‌عباس توسلی و رضا فاضل به فارسی منتشر شد. مترجمان ضمن حفظ اصالت ترجمه و دنبال کردن طرح نظری نویسنده، سعی کرده‌اند به جای مثال‌هایی که برای فهم مفاهیم کتاب از جامعۀ آمریکا آورده شده، از نمونه‌ها و مثال‌هایی در ارتباط با جامعۀ ایران یا کشورهای جهان سوم استفاده کنند تا مطالب برای دانشجوی ایرانی بیشتر قابل‌فهم باشد.

کتاب «مبانی جامعه‌شناسی» دارای بیست‌ودو فصل است که هر فصل علاوه بر مطالب سازمان‌یافته، دارای تمرین‌ها، پرسش‌وپاسخ و مفاهیم و اصطلاحات نیز هست. در پایان هر فصل ده تمرین چهارگزینه‌ای برای سنجش دانش خواننده و پس از آن حدود سی پرسش اساسی دربارۀ موضوع فصل به همراه پاسخ آمده است که بار دیگر تمامی جوانب بحث را مورد واکاوی قرار می‌دهد. پس از آن نیز اصطلاحات و واژگان هر فصل به‌طور جداگانه توضیح داده شده‌اند. نویسنده در بخش «مقدمۀ مؤلف» پیش‌زمینه‌ای ساده از چیستی علوم اجتماعی، لزوم پرداختن به آن و شاخه-های گوناگون این دانش به دست می‌دهد که مقدمۀ خوبی برای ورود به بحث و آشنایی با جامعه‌شناسی است. پس از آن بیست‌ودو فصل کتاب به شرح روبرو آمده‌اند که عناوین آن‌ها گویای بحث‌هاییست که هریک به آن می‌پردازند: فصل اول «کلیات»، فصل دوم «پژوهش جامعه‌شناختی و رشته‌های تخصصی»، فصل سوم «فرهنگ»، فصل چهارم «پایگاه و نقش»، فصل پنجم «پرورش اجتماعی و شخصیت»، فصل ششم «گروه‌های اجتماعی»، فصل هفتم «نهادهای اجتماعی»، فصل هشتم «نهاد خانواده»، فصل نهم «نهاد آموزش و پرورش»، فصل دهم «تندرستی و مراقبت پزشکی»، فصل یازدهم «نظارت اجتماعی»، فصل دوازدهم «رفتار انحرافی»، فصل سیزدهم «طبقات اجتماعی»، فصل چهاردهم «تحرک اجتماعی»، فصل پانزدهم «جمعیت و بوم‌شناسی»، فصل شانزدهم «اجتماع شهری و اجتماع روستایی»، فصل هفدهم «رفتار جمعی»، فصل هجدهم «روابط نژادی و قومی»، فصل نوزدهم «سازمان‌های رسمی»، فصل بیستم «قدرت اجتماعی»، فصل بیست‌ویکم «جنبش‌های اجتماعی» و فصل بیست‌ودوم «دگرگونی اجتماعی و فرهنگی». هریک از این فصل‌ها به بخش‌های گوناگون و جزئی‌تری تقسیم می‌شوند که تلاش دارد در پایان دیدگاه مقدماتی نسبتاً همه-جانبه‌ای دربارۀ موضوعات جامعه‌شناسی برای خواننده به‌دست بدهد.

کوئن در تقسیم‌بندی علوم در مقدمۀ کتاب، علوم اجتماعی را چنین تعریف می‌کند: «علوم اجتماعی (یا فوق ارگانیک)، [علومی] مانند جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، دانش‌های دینی وغیره [هستند] که خاص انسان و پدیده‌های وابسته به زندگی اجتماعی انسان‌هایند. این دسته قلمرو خاصی را به وجود می‌آورد که گرچه پیشرفت علمی در آن به اندازۀ دستۀ اول [علوم مادی یا غیرارگانیک] و دوم [علوم حیاتی یا ارگانیک] نیست، همواره در حال پیشرفت بوده و تکامل یافته است. گرچه هیچ‌یک از علوم سه‌گانۀ یادشده، به‌طور مطلق مستقل نیست، علوم اجتماعی از نسبیت بیشتری برخوردار است؛ یعنی در بسیاری از موارد در علوم اجتماعی نمی‌توان به یک قانون قطعی و کلی و کامل رسید؛ بنابراین، باید رو‌ش‌های خاصی را برای مطالعه و تحقیق انتخاب کرد و کاربرد و احتمال و نسبیت را همواره در نظر داشت. باید توجه داشت که نظریات و قوانینی که در این رشته از علوم طرح می‌شود هنوز به اندازۀ کافی کلیت ندارد و شرایط زمانی و مکانی و احتمالات بر آن تأثیر می‌گذارد.»

منابع:

- متن کتاب
- سایت آمازون