پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی

تحقیقات و مطالعاتی که در آغاز دهۀ هشتاد در «دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری» صورت می‌گرفت، ایدۀ اولیۀ نیاز به تأسیس پژوهشکده‌های مستقلی را در حوزۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی به وجود آورد که تأکید آن بر نیازهای علمی دانشگاهی کشور باشد. به دنبال این مسئله، نیاز به پژوهش‌ها و مطالعاتی که هدف آن‌ها ارائۀ نظریه، ایده و راهبرد به نظام تصمیم‌گیری باشد و ضرورت ایجاد فضایی برای ارتباط صاحب‌نظران و نخبگان و مرکزی برای تحلیل و نظریه‌پردازی دربارۀ آموزش عالی ایران، به تأسیس «پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی» در سال 1383 انجامید. ساختار پژوهشکده در آغاز دارای چهار گروه مطالعات آینده‌نگر، مطالعات اجتماعی، مطالعات زنان و مطالعات فرهنگی بود و هادی خانیکی ریاست آن را بر عهده داشت. پژوهشکده در سال 1399 به موسسه ارتقا یافت و دو گروه جدید نیز با عناوین مطالعات علم و فناوری و مطالعات ارتباطات در آن آغاز به کار کردند. در ادامه در سال 1402 نام موسسه با ارتقای آن به پژوهشگاه به «پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی (پمفات)» تغییر یافت. دبیرخانۀ جشنوارۀ بین‌المللی فارابی نیز در این پژوهشگاه مستقر است و ساختار علمی و اداری خاص خود را دارد.

پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی با هدف پژوهش در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی و توسعه و ارتقای علوم انسانی و اجتماعی تأسیس شده است. شعار این پژوهشگاه، «پژوهشگاهی در مسیر خلق دانشگاه تمدن‌ساز» است و در این راستا فعالیت‌های آن بر دانشگاه‌پژوهی، علم و فناوری‌پژوهی و فرهنگ‌پژوهی تمرکز دارد. پژوهشگاه فلسفۀ وجودی خود را پژوهش علمی در ابعاد فرهنگی و اجتماعی علم و فناوری و نظام آموزش عالی، توسعه و تقویت ادبیات فرهنگ‌پژوهی، تربیت نیروی انسانی متخصص در حوزۀ فرهنگی و اجتماعی نظام علم، آموزش عالی و فناوری کشور و ارائۀ مشاورۀ تخصصی در حوزۀ فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی کشور معرفی می‌کند. جزئیات اهداف، مأموریت‌ها و سیاست‌های کلان مجموعه در سایت پژوهشگاه در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.

پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم دارای سه پژوهشکده است. در پژوهشکدۀ فرهنگ‌پژوهی گروه‌های مطالعات فرهنگی، مطالعات اجتماعی و مطالعات زنان مشغول به فعالیت هستند. پزوهشکدۀ علم و فناوری با سه گروه مطالعات ارتباطات و فضای مجازی، مطالعات علم و فناوری و مطالعات علوم انسانی اسلامی دیگر پژوهشکدۀ فعال در پژوهشگاه است. پژوهشکدۀ تمدن‌پژوهی نیز دارای سه گروه مطالعات آینده‌نگر، مطالعات حکمرانی آموزش عالی و مطالعات نوین تمدن اسلامی است. دبیرخانۀ جشنوارۀ فارابی نیز از دیگر بخش‌های پژوهشگاه است که با ساختاری مستقل از بدو تأسیس در آن فعال بوده است. انتشارات، فعالیت‌های آموزشی مانند پذیرش دانشجوی دکتری در پژوهشگاه، برگزاری نشست‌ها و برنامه‌های گوناگونی هم‌چون ارغنون خرد، کتابگاه، فکرانه و نوجهان، از دیگر فعالیت‌های پژوهشگاه است.